Je staat bij de zelfscankassa en weer krijg je die vervelende controle – terwijl de persoon naast je gewoon doorloopt zonder dat iemand naar zijn boodschappen kijkt. Dat is echt geen toeval, want een slim algoritme bepaalt op basis van allerlei risicofactoren wie er gecontroleerd wordt en wie niet.
Misschien heb je in het verleden wel eens iets vergeten te scannen, betaal je vaak contant, of loop je gewoon verdacht lang door de winkel – het algoritme houdt alles bij en vergeet niets.
Algoritmes bepalen wie er gecontroleerd wordt
De keuze wie er wel en niet gecontroleerd wordt bij de zelfscankassa is verre van willekeurig. Supermarkten zetten geavanceerde algoritmes in die op basis van talloze risicofactoren bepalen welke klanten extra aandacht verdienen. Deze systemen analyseren je winkelgedrag, betalingshistorie en zelfs hoe lang je door de winkel loopt voordat je naar de kassa gaat.
Het is een reactie op een groeiend probleem, want bij zelfscankassa’s wordt er aanzienlijk vaker gestolen dan bij gewone kassa’s met personeel. Winkels voeren daarom gerichte steekproeven uit om diefstal tegen te gaan. Hoewel weinig mensen kunnen zien hoe het systeem precies werkt, blijkt uit onderzoek van een groot Duits supermarktconcern dat in ongeveer 98 procent van alle controles geen enkele afwijking wordt gevonden.
Retailconsultant Eelco Hos bevestigt dat deze technologie steeds verfijnder wordt. Het algoritme houdt rekening met factoren zoals je eerdere winkelbezoeken, of je vaak contant betaalt, en zelfs patronen in je bewegingen door de winkel. Per ongeluk verkeerde handelingen scannen kan je profiel beïnvloeden voor toekomstige bezoeken.
Gerichte controles op specifieke producten
Supermarkten voeren niet alleen willekeurige controles uit, maar richten zich ook bewust op bepaalde producten die vaker gestolen worden. Bij discounter Dirk hangen bijvoorbeeld bordjes bij artikelen zoals Breaker en Yakult met de waarschuwing dat er bij deze producten vaker controle plaatsvindt. Het is een slimme tactiek om potentiële dieven af te schrikken en tegelijkertijd deze vorm van diefstal tegen te gaan.
Retailconsultant Eelco Hos bevestigt dat gerichte steekproeven veel effectiever zijn dan lukraak controleren. Winkels analyseren welke producten het vaakst verdwijnen zonder betaling en passen hun controlesysteem daarop aan. Kleine, dure artikelen zoals cosmetica, batterijen en energydrankjes staan vaak bovenaan de risicolijst. Dirk houdt de exacte criteria echter geheim omdat dit veiligheidsgevoelige informatie betreft.
Ook andere grote ketens zijn mysterieus over hun werkwijze. Jumbo beweert alleen willekeurige steekproeven te doen, terwijl marktleider Albert Heijn geen details prijsgeeft over hun algoritme. Onderzoek toont echter aan dat deze systemen steeds geavanceerder worden en dat je gedrag bij bepaalde producten je controleprofiel beïnvloedt. Het betekent dat wat je koopt net zo belangrijk kan zijn als hoe je het koopt.
Hoe het algoritme werkt
Achter elke controle bij de zelfscankassa zit een geavanceerd algoritme dat als een digitale detective werkt. Deze school leert meisjes praktische vaardigheden, en net zo praktisch zijn de algoritmes die supermarkten inzetten om risicoprofielen van klanten op te stellen. Het systeem houdt namelijk alles bij wat je doet tijdens het winkelen.
Het algoritme werkt met een set regels die bepaalt wanneer er een controle plaatsvindt. Soms controleert het systeem willekeurig elke tiende of twintigste klant, maar veel vaker kijkt het naar jouw persoonlijke winkelpatroon. Ben je iemand die vaak contant betaalt, loop je lang door de winkel voordat je naar de kassa gaat, of koop je producten die vaak gestolen worden? Dan vergroot je de kans op een controle aanzienlijk.
De technologie wordt steeds slimmer en kan zelfs herkennen of je nerveus beweegt bij de zelfscankassa. Onderzoek toont aan dat deze systemen steeds accurater worden in het voorspellen van risicogedrag. Sommige winkels gebruiken zelfs gezichtsherkenning om frequente bezoekers te identificeren en hun gedrag over tijd te volgen. Het algoritme vergeet nooit een eerder incident en bouwt zo een digitaal dossier op van elke klant.
Risicoprofielen van klanten
Supermarkten bouwen tegenwoordig digitale dossiers op van hun klanten om te bepalen wie vaker gecontroleerd wordt bij de zelfscankassa. Het algoritme verschilt per supermarkt, maar de meeste ketens maken gebruik van klantenkaarten om het risicoprofiel van elke shopper vast te stellen. Als je jezelf registreert met een klantenkaart, houdt het systeem bij hoe betrouwbaar je bent bij het scannen van producten.
Retailconsultant Eelco Hos legt uit dat dit profiel wordt opgebouwd door je gedrag over tijd te volgen. Wordt er bij een steekproef ontdekt dat je producten niet hebt gescand, dan vergroot dat de kans op toekomstige controles aanzienlijk. Het algoritme vergeet nooit een misstap en past je risicoscore daarop aan. Klanten die consequent alles correct scannen krijgen daarentegen minder vaak een controle, waardoor zij sneller door de kassa kunnen.
Deze methode zorgt voor een uitkomst voor velen die vaak onterecht gecontroleerd worden. Het systeem wordt steeds nauwkeuriger in het voorspellen welke klanten een verhoogd risico vormen. Sommige supermarkten koppelen zelfs gevangenen hebben geleerd dat patroonherkenning cruciaal is – en dat principe past het algoritme ook toe op winkelgedrag om diefstal effectief tegen te gaan.
Verdacht gedrag triggert extra controles
Supermarkten kijken niet alleen naar je winkelhistorie, maar houden ook nauwlettend in de gaten hoe je je gedraagt tijdens het winkelen zelf. Het algoritme registreert bijvoorbeeld wanneer je opvallend lang door de winkel loopt met een handscanner voordat je naar de kassa gaat. Retailconsultant Eelco Fischer legt uit dat dit soort gedrag de kans op een controle aanzienlijk vergroot omdat het wijst op mogelijk verdacht gedrag.
Ook je handelingen bij de zelfscankassa worden minutieus gevolgd door het systeem. Als je eerst drie artikelen scant en deze er vervolgens weer afhaalt, triggert dit automatisch een waarschuwing in het algoritme. Het systeem interpreteert dit als onzeker of mogelijk misleidend gedrag dat nader onderzoek rechtvaardigt.
Je betaalgedrag speelt eveneens een cruciale rol in de beslissing wel of niet gecontroleerd te worden. Klanten die contant betalen bij de zelfscankassa krijgen vaker een controle dan mensen die pinnen of contactloos betalen. Fischer bevestigt dat er volgens supermarkten een verhoogde kans bestaat dat contant geld van dubieuze herkomst is, wat volgens hen iets zegt over de moraal van een persoon. Het algoritme ziet cash betalingen daarom als een extra risicofactor die de controlescore van een klant beïnvloedt voor toekomstige winkelbezoeken.
Kunstmatige intelligentie en menselijke controle
De toekomst van controles bij zelfscankassa’s ligt steeds meer in handen van kunstmatige intelligentie, al gebeurt dit momenteel nog voornamelijk in testfase. Deze geavanceerde technologie kan patronen herkennen die voor het menselijk oog onzichtbaar blijven. Het algoritme registreert bijvoorbeeld dat je normaal gesproken elke dag brood koopt, maar vandaag niet hebt gescand. Of het systeem merkt op dat je alle ingrediënten voor een broodje hamburger hebt gepakt, maar geen hamburgers door de scanner hebt gehaald.
Deze ontwikkeling maakt het controlesysteem steeds meer een black box waar niemand precies weet hoe de beslissingen tot stand komen. Toch blijft de menselijke factor voorlopig cruciaal in het proces. Medewerkers bij de zelfscankassa kunnen real-time de transacties van klanten volgen en op basis van hun eigen observaties besluiten om een extra controle uit te voeren.
De volgende stap in deze technologische evolutie zijn camera’s die specifiek monitoren of consumenten daadwerkelijk alle producten scannen. Volgens experts is er maar één oplossing die zowel betrouwbaar als klantvriendelijk kan worden genoemd: een camera die permanent verbonden is aan je slimme wagentje of de scanpaal waar je producten doorhaalt.