Deze vrouw bewaarde veel in de vriezer, at af en toe bij de buurman en gaf daardoor minder klaarstaand geld uit aan boodschappen, maar dat was voor de gemeente reden genoeg om haar bijstand in te trekken en haar bijna tienduizend euro te laten terugbetalen, omdat ze niet voldeed aan de Nibud-norm van 200 euro per maand.
Gemeente trekt bijstand in vanwege te lage boodschappenuitgaven
De gemeente Apeldoorn maakte in 2019 een opzienbarende beslissing door de bijstandsuitkering van een alleenstaande vrouw in te trekken. De reden was verrassend simpel: ze gaf te weinig geld uit aan boodschappen. Volgens de officiële Nibud-normen hoort iemand die alleen woont maandelijks ongeveer 200 euro te besteden aan eten en drinken.
De vrouw kwam in sommige maanden niet verder dan 50 euro aan voedingsuitgaven, en er was zelfs een maand waarin ze helemaal niets uitgaf aan boodschappen. Voor de gemeente was dit voldoende bewijs dat haar recht op bijstand niet vast te stellen was. Het gevolg was dat ze bijna tienduizend euro moest terugbetalen aan de overheid.
Wat de zaak zo bijzonder maakt, is dat de vrouw helemaal niet probeerde het systeem te misleiden. Ze had simpelweg een zuinige levensstijl ontwikkeld waarbij ze veel voedsel in de vriezer bewaarde en regelmatig bij de buurman at. Dit soort praktische oplossingen worden blijkbaar niet gewaardeerd door de bureaucratie, zoals we vaker zien bij mensen die gewoon proberen rond te komen met het beschikbare budget.
Centrale Raad van Beroep verklaart gemeente in het ongelijk
De Centrale Raad van Beroep heeft in januari 2024 een uitspraak gedaan die de gemeente Apeldoorn flink op de vingers tikte. De hoogste bestuursrechter verklaarde dat de hardvochtige actie van de gemeente nooit had mogen plaatsvinden. Het intrekken van de bijstand op basis van lage boodschappenuitgaven ging veel te ver.
De rechter benadrukte een cruciaal punt: de bewijslast ligt altijd bij de gemeente zelf. Als ambtenaren twijfels hebben over iemands recht op bijstand, moeten zij die twijfels grondig onderbouwen met concrete bewijzen. Het is niet toegestaan om automatisch de uitkering stop te zetten, omdat iemand niet voldoet aan de standaard Nibud-normen voor voedingsuitgaven.
Deze uitspraak maakt duidelijk dat gemeenten niet zomaar kunnen aannemen dat lagere uitgaven betekenen dat mensen frauderen met hun uitkering. De vrouw had haar financiële situatie perfect onder controle door slim om te gaan met haar budget, en dat mag geen reden zijn voor sancties. De uitspraak vormt een belangrijk precedent voor toekomstige zaken waarbij gemeenten te snel conclusies trekken over bijstandsgerechtigden.
Vrouw geeft plausibele verklaring voor lage uitgaven
De vrouw in kwestie had een volkomen logische uitleg voor haar lage voedingsuitgaven. Nadat ze gedwongen werd haar slechtlopende boetiek te sluiten, zat ze diep in de schulden en moest ze drastisch bezuinigen op haar uitgaven. Om haar krappe budget zo goed mogelijk te beheren, ontwikkelde ze een zuinige levensstijl waarbij ze veel voedsel in de vriezer bewaarde en regelmatig maaltijden nuttigde bij haar buurman.
Deze praktische oplossingen zorgden ervoor dat ze in sommige maanden slechts 50 euro uitgaf aan boodschappen, en er was zelfs een maand waarin ze helemaal niets kocht in de supermarkt. Voor de gemeente Apeldoorn was dit echter voldoende reden om haar uitkering stop te zetten. De ambtenaren hielden star vast aan de officiële Nibud-norm van 200 euro per maand voor boodschappen, zonder oog te hebben voor de individuele omstandigheden van de vrouw.
Het bijzondere aan deze zaak is dat de vrouw helemaal niet probeerde het systeem te misleiden of onterechte voordelen te behalen. Ze had simpelweg een efficiënte manier gevonden om met weinig geld rond te komen terwijl ze haar financiële problemen probeerde op te lossen. Haar verklaring was niet alleen geloofwaardig, maar ook bewonderenswaardig in haar vindingrijkheid.
Terugvordering van bijna tienduizend euro en boete
De financiële gevolgen voor de vrouw werden nog dramatischer toen de gemeente Apeldoorn besloot haar niet alleen de uitkering af te nemen, maar ook nog eens bijna 10.000 euro terug te vorderen. Naast de terugvordering van 9.715 euro kreeg ze ook een boete van 1.230 euro wegens het niet naleven van haar zogenaamde inlichtingenplicht. De gemeente beweerde dat ze onvoldoende informatie had verstrekt over haar uitgavenpatroon.
Deze dubbele straf betekende dat de vrouw, die al financieel in de problemen zat door de sluiting van haar boetiek, nog dieper in de schulden werd gedrukt. Het terugvorderen van bijna tienduizend euro vormde een enorme financiële klap voor iemand die juist afhankelijk was van bijstand om rond te komen. De hoogte van het teruggevorderde bedrag laat zien hoe lang de gemeente al twijfelde aan haar recht op uitkering.
Gelukkig hebben de rechters van de Centrale Raad van Beroep nu definitief geoordeeld dat de verklaringen van de vrouw wel degelijk geloofwaardig en plausibel waren. Ze benadrukten dat de gemeente veel meer grondig onderzoek had moeten doen voordat ze zo’n ingrijpende beslissing nam. Het intrekken van de uitkering en het opleggen van zo’n hoge terugvordering was volstrekt onterecht geweest. Deze uitspraak vormt niet alleen een enorme opluchting voor de vrouw zelf, maar ook een belangrijke waarschuwing voor andere gemeenten die te snel conclusies trekken over bijstandsgerechtigden.
Bredere gevolgen voor gemeentebeleid
Deze uitspraak van de Centrale Raad van Beroep heeft bredere gevolgen gehad voor het beleid van gemeenten in bijstandszaken. De advocatuur en belangenorganisaties signaleren dat gemeenten sinds deze casus voorzichtiger worden met het toepassen van financiële controle op het uitgavenpatroon van bijstandsgerechtigden. De zaak dient nu als een belangrijke waarschuwing tegen een te rigide toepassing van normen zonder individuele maatwerkafweging.
Gemeenten moeten sinds deze uitspraak veel grondiger onderzoek doen voordat ze besluiten tot het intrekken van uitkeringen. Het automatisch hanteren van Nibud-normen als absolute maatstaven is niet langer toegestaan. Ambtenaren krijgen de boodschap dat ze verder moeten kijken dan standaard uitgavenpatronen en rekening moeten houden met de unieke omstandigheden van elke bijstandsgerechtigde.
De uitspraak benadrukt dat de bewijslast altijd bij de gemeente ligt wanneer er twijfels ontstaan over iemands recht op bijstand. Dat betekent dat ze concrete bewijzen moeten verzamelen en niet mogen afgaan op vermoedens of afwijkende cijfers. Deze verscherping van de bewijsstandaard zorgt ervoor dat kwetsbare mensen beter beschermd zijn tegen onterechte sancties.
Gemeente moet onkostenvergoeding betalen
De Centrale Raad van Beroep heeft niet alleen de gemeente Apeldoorn flink op de vingers getikt, maar ook bepaald dat zij de vrouw een onkostenvergoeding moet betalen. Deze financiële compensatie is bedoeld om de kosten te dekken die de vrouw heeft moeten maken tijdens haar lange juridische strijd tegen de onterechte beslissing van de gemeente.
De publiciteit rond deze absurde zaak heeft onbedoeld een belangrijke maatschappelijke discussie op gang gebracht. Veel mensen raakten verontwaardigd over de manier waarop de gemeente omging met iemand die simpelweg probeerde rond te komen met een krappe beurs. De zaak heeft indirect bijgedragen aan een hernieuwde discussie over de balans tussen fraudecontrole en het respecteren van de privacy en individuele omstandigheden van bijstandsgerechtigden.
Deze uitspraak laat zien dat gemeenten niet zomaar kunnen straffen zonder grondig onderzoek. Het feit dat de vrouw nu ook nog eens een onkostenvergoeding krijgt, benadrukt hoe ernstig de rechters de fout van de gemeente inschatten. Voor andere bijstandsgerechtigden die in vergelijkbare situaties terechtkomen, vormt deze zaak een hoopgevende precedent dat laat zien dat het loont om je te verweren tegen onterechte beslissingen.
Het is te belachelijk voor woorden dat een vrouw bijna tienduizend euro moet terugbetalen simpelweg omdat ze zuinig omging met haar geld en creatieve oplossingen vond om rond te komen. Gelukkig heeft de rechter nu duidelijk gemaakt dat gemeenten niet zomaar kunnen straffen zonder grondig onderzoek – hopelijk denken andere gemeenten voortaan twee keer na voordat ze zo hardvochtig optreden tegen mensen die gewoon proberen te overleven.