Als je door de schappen van de supermarkt loopt, zou je denken dat je simpelweg gezond kunt kiezen tussen alle producten – maar de realiteit is hartverscheurend anders. Nieuw onderzoek van het RIVM onthult namelijk dat maar liefst 80 procent van het supermarktaanbod ongezond is, waardoor vooral mensen met weinig geld gevangen raken in een web van fastfood en bewerkt eten. Voor hen wordt de gezonde keuze een onmogelijke luxe in plaats van een makkelijke beslissing.
Onderzoek toont aan: 80 procent van supermarktaanbod is ongezond
Het RIVM heeft samen met Wageningen University & Research en het Voedingscentrum een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar het voedselandbod in Nederlandse supermarkten. De uitkomsten zijn ronduit schokkend. Van alle producten die in de schappen liggen, valt maar liefst 80 procent buiten de Schijf van Vijf. Dit betekent dat het overgrote deel van wat we dagelijks kunnen kopen bestaat uit chips, frisdrank, koek, snoep, snacks en bewerkt vlees.
Slechts een trieste 20 procent van het totale aanbod behoort daadwerkelijk tot gezonde voeding zoals groente, fruit, volkorenbrood, peulvruchten en noten. Deze cijfers maken pijnlijk duidelijk waarom gezonde voedselkeuzes zo moeilijk zijn, vooral voor mensen met een krappe beurs. Supermarkten bombarderen consumenten letterlijk met ongezonde opties die bovendien vaak goedkoper zijn dan hun gezonde alternatieven.
Pauline Jansen van het Voedingscentrum reageert met zichtbare ontsteltenis op de onderzoeksresultaten. Ze vertelt dat hoewel ze de richting van de cijfers wel verwachtten, de exacte omvang toch schokkend is. Er ligt volgens haar gewoonweg veel te veel ongezond voedsel in de winkels, wat mensen dagelijks confronteert met verleidelijke maar ongezonde keuzes.
Mensen met weinig geld aangewezen op ongezonde voeding
Het Voedingscentrum legt helder uit waarom gezond eten voor veel mensen geen keuze maar een luxe is geworden. Mensen met minder geld zijn vaak aangewezen op ongezonde voeding simpelweg omdat dit de enige optie is die ze zich kunnen veroorloven. De realiteit is dat ongezond voedsel structureel goedkoper is dan gezonde producten zoals groente en fruit, waardoor gezonde keuzes een onmogelijke uitdaging worden.
De stress van financiële zorgen maakt het probleem alleen maar erger. Mensen die voortdurend worstelen met geldgebrek zijn vaker moe door de constante stress en grijpen daarom sneller naar makkelijk en goedkoop eten. Een snelle maaltijd uit de magnetron of een zak chips wordt dan de praktische oplossing voor de honger, terwijl verse groenten en fruit onbetaalbaar aanvoelen.
De gevolgen van deze gedwongen ongezonde voedingspatronen zijn dramatisch zichtbaar in de Nederlandse cijfers over overgewicht. Meer dan de helft van de volwassenen heeft inmiddels overgewicht, maar onder mensen met een lagere opleiding komt dit probleem nog veel vaker voor. Deze cijfers tonen aan dat ongelijke toegang tot gezond voedsel een volksgezondheidsprobleem is geworden dat diep geworteld zit in sociale en economische ongelijkheid.
Dramatische gevolgen voor gezondheid en zorgkosten
De gevolgen van al dat ongezonde eten zijn werkelijk dramatisch voor onze volksgezondheid. Het te weinig eten van groente, fruit en volkorenproducten leidt rechtstreeks tot chronische ziekten zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker. Deze cijfers zijn ronduit schokkend: maar liefst een kwart van alle ziektelast in Nederland komt door ongezonde voeding, stelt het RIVM in hun onderzoek.
Het wordt nog erger als je kijkt naar de sterftecijfers. Een vijfde van alle sterfgevallen hangt samen met onze slechte eetgewoonten, wat betekent dat duizenden mensen elk jaar vroeger overlijden door voeding die ze eigenlijk niet wilden eten maar zich wel konden veroorloven. De stress van supermarkt bezoeken wordt zo letterlijk een kwestie van leven en dood.
De financiële gevolgen zijn net zo dramatisch als de menselijke kosten. Elk jaar kost het behandelen van ziekten die samenhangen met ongezond eten Nederland ongeveer 6 miljard euro aan zorgkosten. Dit enorme bedrag laat zien dat goedkoop ongezond eten uiteindelijk peperduur uitpakt voor onze hele samenleving, terwijl vooral mensen die het zich niet kunnen veroorloven de gezondheidsrekening betalen met hun leven.
Supermarkten kunnen grote rol spelen met gezonder aanbod
Ellen van Kleef van Wageningen University & Research ziet een prachtige kans voor supermarkten om echt het verschil te maken in de gezondheid van hun klanten. Ze legt uit dat supermarkten een geweldige rol kunnen spelen door hun aanbod gezonder te maken en gezonde producten veel aantrekkelijker aan te bieden dan ze nu doen.
De oplossingen zijn eigenlijk verrassend eenvoudig maar hebben enorme impact, vertelt Van Kleef. Supermarkten kunnen gezonde producten meer in het zicht leggen in plaats van ze weg te stoppen in een hoekje, deze goedkoper aanbieden of juist minder aanbiedingen maken van ongezonde producten. Kleine aanpassingen in de winkelindeling kunnen het verschil maken tussen een gezonde en ongezonde keuze.
Onderzoekers pleiten daarnaast voor betere informatie op verpakkingen zodat mensen eindelijk kunnen zien wat ze werkelijk eten. Ook strengere reclamecodes en het aanbieden van kleinere porties snoep, koek en snacks kunnen mensen helpen om bewustere keuzes te maken. Creatieve benaderingen in supermarkten tonen aan dat gezond eten helemaal niet saai hoeft te zijn als je het op de juiste manier presenteert aan klanten.
Overheid doet al veel maar uitdaging blijft te groot
De Nederlandse overheid werkt keihard aan het stimuleren van gezondere voeding door verschillende maatregelen in te voeren. Een suikertaks werd ingevoerd om ongezonde drankjes duurder te maken, het voedingsonderwijs op scholen krijgt steeds meer aandacht en er wordt flink geïnvesteerd in het verbeteren van schoollunches. Deze initiatieven zijn fantastisch en laten zien dat er echt wel begrip is voor het probleem.
Maar volgens het Voedingscentrum blijft de realiteit keihard. Als werkelijk 80 procent van wat er in de supermarktschappen ligt ongezond is, wordt gezond kiezen een onmogelijke opgave voor gewone mensen. De onderzoekers benadrukken dat vooral mensen die al financieel worstelen het zwaarst getroffen worden door deze ongezonde overvloed.
Het belangrijkste uitgangspunt moet helder zijn, stellen de experts. De gezonde keuze moet gewoon de makkelijke keuze worden, vooral voor mensen die het geld niet op hun rug hebben groeien. Zolang ongezonde producten goedkoper en toegankelijker blijven dan gezonde alternatieven, blijft het een oneerlijke strijd die veel mensen per definitie zullen verliezen.
Gezonde keuze moet de makkelijkste worden
Voeding heeft als geen ander invloed op onze gezondheid, maar de harde realiteit laat zien dat gezond eten voor veel Nederlanders een onmogelijke luxe is geworden. Het is de hoogste tijd dat ongezond aanbod teruggedrongen wordt, zeker in supermarkten waar iedereen boodschappen doet. De cijfers zijn glashelder en schokkend tegelijk. Het aanbod van eten in de supermarkt en de prijs van voedsel hebben directe invloed op de keuzes die mensen maken.
Zeker mensen met minder te besteden zijn extra kwetsbaar voor deze ongezonde overvloed, aldus het RIVM. Als gezinnen kiezen tussen huur en eten, wordt gezonde voeding automatisch het eerste slachtoffer. De stress van financiële zorgen zorgt ervoor dat mensen grijpen naar wat goedkoop en makkelijk is, ook al weten ze dat het ongezond is.
Onderzoekers benadrukken dat vooral voedselbanken signalen afgeven over deze groeiende problematiek. De vraag naar gezonde voeding stijgt, maar het aanbod blijft achter bij wat gewone mensen zich kunnen veroorloven. De gezonde keuze moet daarom gewoon de automatische keuze worden, ongeacht je portemonnee.
Het is onbegrijpelijk dat in een land als Nederland gezond eten een luxe is geworden voor mensen die het al zwaar genoeg hebben. Deze cijfers zijn werkelijk schokkend – 80 procent ongezond voedsel in onze supermarkten betekent dat vooral mensen met weinig geld letterlijk gevangen zitten in een web van bewerkt eten en fastfood. Deel dit verhaal om bewustzijn te creëren, want iedereen verdient toegang tot gezonde voeding, ongeacht de portemonnee!
