Europa is in de greep van een schimmelinfectie die je waarschijnlijk nog nooit hebt gehoord, maar die wel eens jouw leven zou kunnen bedreigen als je in het ziekenhuis terechtkomt. Candida auris rukt razendsnel op door heel Europa en het werkelijke aantal besmettingen ligt waarschijnlijk veel hoger dan de officiële cijfers aangeven. Het meest schokkende van dit alles? Nederlandse ziekenhuizen zijn slecht voorbereid op wat experts een ‘medische tijdbom’ noemen, blijkt uit nieuw onderzoek van Nederlandse ziekenhuizen – terwijl deze gevaarlijke schimmel voor kwetsbare patiënten letterlijk een kwestie van leven en dood kan worden.
Gevaarlijke schimmelinfectie wint terrein in Europa
De cijfers spreken boekdelen over de snelheid waarmee Candida auris Europa verovert. Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding registreerde in 2023 maar liefst meer dan duizend nieuwe meldingen van deze gevaarlijke schimmel. Deze aantallen overtreffen alle eerdere jaren en tonen aan dat de uitbraak inmiddels een Europees probleem is geworden dat niet meer te negeren valt.
Spanje staat bovenaan de ranglijst met meer dan 1.800 bevestigde gevallen sinds 2013, gevolgd door Griekenland met ruim 850 besmettingen. Italië completeert de top drie met ruim 700 geregistreerde infecties. Deze zuidelijke landen vormen momenteel de epicentra van de verspreiding, maar experts waarschuwen dat mondkapjes alleen niet voldoende bescherming bieden tegen deze hardnekkige schimmel.
De meeste besmettingen vinden plaats binnen de muren van ziekenhuizen en zorginstellingen, waar kwetsbare patiënten het grootste risico lopen. Dit patroon maakt de situatie extra zorgwekkend, omdat juist de plekken waar mensen genezing zoeken nu broedplaatsen worden voor deze resistente schimmel.
Nederlandse ziekenhuizen dramatisch slecht voorbereid
Een schokkend onderzoek van het Erasmus MC onthult de dramatische realiteit achter de voorbereiding van Nederlandse ziekenhuizen op een mogelijke Candida auris uitbraak. Van alle onderzochte ziekenhuizen screent de overgrote meerderheid patiënten niet standaard op deze gevaarlijke schimmel, terwijl juist vroege detectie cruciaal is voor het voorkomen van verdere verspreiding.
Nog alarmerende is dat de helft van de Nederlandse ziekenhuizen geen protocol heeft om mensen met risicofactoren proactief te controleren. Deze patiënten vormen precies de groep die het meest kwetsbaar is voor ernstige complicaties. Zorgmedewerkers, die dagelijks in contact komen met potentieel besmette patiënten, worden vrijwel nooit gescreend op de aanwezigheid van deze resistente schimmel. Deze babytje toont hoe kwetsbaar sommige patiënten kunnen zijn voor infecties.
Hoewel zeventig procent van de ziekenhuizen wel een protocol heeft voor isolatie en grondige schoonmaak wanneer de schimmel wordt ontdekt, is dit eigenlijk te weinig en te laat. Het meest verontrustende gegeven blijft dat slechts 29 procent van de onderzochte ziekenhuizen daadwerkelijk een uitbraakprotocol klaar heeft liggen. Dit betekent dat bij een grootschalige besmetting de meeste Nederlandse zorginstellingen volledig onvoorbereid zullen zijn om adequaat te reageren.
Werkelijke aantal besmettingen waarschijnlijk veel hoger
Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding slaat alarm over een verontrustende realiteit die veel ziekenhuizen liever onder het tapijt vegen. Het werkelijke aantal Candida auris besmettingen ligt namelijk waarschijnlijk vele malen hoger dan de officiële cijfers suggereren. In veel Europese landen, waaronder Nederland, bestaat er geen systematische verplichting om te testen op deze gevaarlijke schimmel.
Nederlandse artsen hoeven nieuwe infecties niet eens verplicht te melden bij de autoriteiten, waardoor een gigantisch gat ontstaat in de registratie. Dit gebrek aan oversight zorgt ervoor dat de werkelijke omvang van de uitbraak grotendeels onzichtbaar blijft. Over de afgelopen tien jaar registreerde Nederland officieel slechts dertien infecties, waarvan zes in 2023 alleen al. Experts waarschuwen echter dat dit cijfer slechts het topje van de ijsberg vormt.
Het meest alarmerend van alles is dat patiënten deze resistente schimmel maandenlang ongemerkt bij zich kunnen dragen en verspreiden naar anderen. Deze zwangere moeder illustreert perfect hoe kwetsbare mensen onbewust risico kunnen lopen. Zonder adequate screening blijven deze stille dragers onopgemerkt, terwijl zij ondertussen de perfecte broedplaats vormen voor verdere verspreiding door zorginstellingen.
Levensbedreigende risico’s voor kwetsbare patiënten
Voor de overgrote meerderheid van gezonde mensen vormt Candida auris geen directe bedreiging, maar voor mensen met een verzwakt immuunsysteem wordt deze schimmel letterlijk een kwestie van leven en dood. Ouderen, mensen met chronische aandoeningen zoals diabetes of kanker, en patiënten die net een zware operatie hebben ondergaan vormen de meest kwetsbare groep. Deze corona crisis heeft ons geleerd hoe kwetsbaar sommige patiëntengroepen kunnen zijn voor infecties.
Wanneer Candida auris eenmaal toegang krijgt tot het lichaam van een verzwakte patiënt, kan het binnen korte tijd uitgroeien tot heftige infecties in vitale organen. De schimmel kan de bloedbaan binnendringen en systemische infecties veroorzaken die zich razendsnel door het hele lichaam verspreiden. Nog angstaanjagender zijn de infecties van de hersenvliezen, die binnen uren tot bewusteloosheid en neurologische schade kunnen leiden.
De sterftecijfers spreken boekdelen over de dodelijke aard van deze resistente schimmel. Ongeveer 35 procent van alle patiënten die een Candida auris infectie in de bloedbaan ontwikkelen, overlijdt uiteindelijk aan de gevolgen daarvan. Dit percentage ligt aanzienlijk hoger dan bij gewone schimmelinfecties en benadert de sterftecijfers van de meest agressieve bacteriële infecties.
Het meest verontrustende aspect van Candida auris blijft echter de moeilijke herkenning ervan. Symptomen van een infectie lijken vaak sprekend op die van gewone bacteriële besmettingen, waardoor artsen kostbare tijd verliezen met het voorschrijven van antibiotica die volledig kansloos zijn tegen deze hardnekkige schimmel. Deze vertraging in de juiste diagnose en behandeling kan voor kwetsbare patiënten het verschil betekenen tussen leven en dood, terwijl de infectie ondertussen vrij spel krijgt om zich verder door het lichaam te verspreiden.
Hardnekkige resistentie en verspreiding
De alarmerende werkelijkheid achter Candida auris schuilt in zijn buitengewone overlevingskracht en resistentie tegen gangbare behandelingen. Deze hardnekkige schimmel heeft zich ontwikkeld tot een ware medische nachtmerrie omdat hij simpelweg niet kapot te krijgen is met de meeste schimmelmedicijnen die artsen gewoonlijk voorschrijven. Waar gewone gistinfecties meestal binnen enkele dagen verdwijnen met standaardbehandelingen, blijft Candida auris vaak onverstoorbaar zijn vernietigingswerk voortzetten ondanks intensieve medicatie.
Het meest verontrustende kenmerk van deze resistente schimmel blijft zijn buitengewone overlevingsvermogen op allerlei oppervlakken en medische apparatuur. Onderzoek toont aan dat Candida auris wekenlang kan overleven op ziekenhuisbedden, katheters, beademingsapparatuur en zelfs op de handen van zorgmedewerkers. Deze baby situaties laten zien hoe kwetsbaar patiënten kunnen zijn in zorginstellingen waar hygiëne cruciaal is.
Wetenschappers wijzen direct naar de coronapandemie als katalysator voor de explosieve verspreiding van deze gevaarlijke schimmel door Europa. De combinatie van langere ziekenhuisopnames, intensiever gebruik van medische apparatuur en verhoogde antibioticadruk bij COVID-19-patiënten creëerde de perfecte omstandigheden voor Candida auris om zich razendsnel te verspreiden. Deze verwondingen tonen aan hoe kwetsbaar mensen kunnen worden in medische crisissituaties.
Urgente maatregelen nodig om uitbraken te voorkomen
Experts slaan alarm en roepen Nederlandse ziekenhuizen op om drastische maatregelen te nemen voordat deze gevaarlijke schimmel volledig buiten controle raakt. Patiënten met risicofactoren moeten standaard worden gescreend op Candida auris, vooral mensen die recent in buitenlandse ziekenhuizen zijn behandeld. Wanneer een uitbraak dreigt, moeten zorgmedewerkers onmiddellijk worden getest om verdere verspreiding door het personeel te voorkomen.
Het Radboudumc-CWZ Expertisecentrum Schimmelinfecties heeft de voorbereidingen inmiddels opgevoerd door intensief te oefenen met gesimuleerde uitbraken. Deze oefeningen laten zien hoe kwetsbaar zorginstellingen zijn wanneer deze resistente schimmel eenmaal voet aan de grond krijgt. Het RIVM ondersteunt deze inspanningen door landelijke uitbraakprotocollen te ontwikkelen die alle Nederlandse ziekenhuizen zouden moeten implementeren.
Gelukkig nemen steeds meer Nederlandse ziekenhuizen hun verantwoordelijkheid serieus door patiënten die uit het buitenland komen proactief te testen. Deze baby situaties tonen aan hoe belangrijk zorgvuldige screening kan zijn voor kwetsbare patiënten. Het ECDC en Erasmus MC hameren ondertussen op het cruciale belang van grensoverschrijdende samenwerking om deze medische tijdbom te ontmantelen voordat het te laat is.