Deze Schotse ultraloopster leek een geweldige derde plaats te hebben behaald tijdens de 80 kilometer lange marathon van Manchester naar Liverpool, maar haar GPS-data verraadden een schokkend geheim. De 47-jarige Joasia Zakrzewski bleek tijdens de race een stuk met de auto te hebben afgelegd – met een gemiddelde snelheid van maar liefst 56 kilometer per uur over 4 kilometer. Na deze onthulling werd ze direct gediskwalificeerd, en wat er toen gebeurde tijdens de huldiging maakt het verhaal nog schrijnender.
Diskwalificatie na GPS-onthulling
De onthulling van Zakrzewski’s bedrog kwam voort uit de moderne technologie die elke ultramarathonloper tegenwoordig bij zich draagt. Haar GPS-horloge registreerde keurig elke beweging tijdens de race, inclusief het verdachte traject waar ze plotseling een snelheid van 56 kilometer per uur wist aan te houden. Medeloopsters die getuige waren van haar automobiele uitstapje bevestigden het verhaal bij de organisatie, waardoor er geen enkele twijfel meer mogelijk was over wat er werkelijk was gebeurd.
De organisatie van de Manchester-Liverpool ultramarathon handelde snel en besluitvaardig nadat de bewijzen op tafel lagen. Het officiële statement sprak van een onsportief concurrentievoordeel en haar naam verdween onmiddellijk uit alle uitslagen. De Britse atletiekbond wilde niet in detail treden over de specifieke omstandigheden, maar maakte wel duidelijk dat dergelijk gedrag volledig onacceptabel is in de atletiekwereld. Voor Zakrzewski betekende dit het einde van een loopbaan vol controversiële momenten waarin prestatie en eerlijkheid botsten.
Zakrzewski’s verdediging
Bij de BBC heeft Zakrzewski inmiddels schuld bekend, maar haar verhaal werpt een ander licht op de gebeurtenissen. Ze beweert dat de organisatie op de hoogte was van haar automobiele omweg en dat ze openlijk heeft verteld over het lift meegereden hebben. Volgens haar eigen verklaring had ze een uitputtende reis vanuit Australië achter de rug en voelde ze zich misselijk tijdens de race.
Toen ze verdwaalde en pijn in haar been kreeg, ging ze in op het aanbod van een vriend om haar naar het volgende controlepunt te brengen. Bij aankomst daar vertelde ze naar eigen zeggen eerlijk dat ze een stuk met de auto had afgelegd. Ze wilde op dat moment stoppen met de race, maar de mensen bij het controlepunt overtuigden haar om door te gaan op een niet-competitieve manier. Zakrzewski beweert zelfs dat ze bewust achter een andere loopster bleef toen ze er een zag, om diens race niet te verstoren.
Controversiële huldiging
Toen Zakrzewski na afloop naar voren werd geroepen voor de huldiging besloot ze echter haar mond te houden. Ze nam de medaille en de houten trofee gewoon aan zonder iets te zeggen over haar automobiele uitstapje. Het moment dat een eerlijke sportvrouw had moeten zijn werd een pijnlijke vertoning van bedrog en stilzwijgen. Later zou ze dit beschrijven als een enorme fout, waarbij ze zich niet goed voelde en niet helder kon nadenken.
De echte schade werd pas duidelijk toen bleek dat Mel Sykes, die als vierde over de streep was gekomen, eigenlijk de derde plaats verdiende. Door Zakrzewski’s diskwalificatie kreeg zij alsnog de eer die haar toekwam, maar dit gebeurde pas nadat de officiële ceremonie al voorbij was. Voor een atleet die urenlang had gestreden voor elke kilometer was dit een bizarre situatie waarin zij haar verdiende erkenning moest missen.
Zakrzewski bood later publiekelijk haar excuses aan en noemde zichzelf een idioot voor wat ze had gedaan. Ze besefte dat Sykes direct na de race niet de eer had gekregen die haar toekwam en dat haar stilzwijgen tijdens de huldiging extra pijn had veroorzaakt in de atletiekgemeenschap.
Twaalf maanden schorsing
Na maanden van onderzoek en deliberatie kwam UK Athletics in november 2023 met een definitief oordeel dat Zakrzewski’s atletiekcarrière een flinke deuk zou bezorgen. De disciplinaire commissie legde haar een schorsing van twaalf maanden op, wat betekent dat ze gedurende deze periode volledig is uitgesloten van alle officiële wedstrijden binnen het Verenigd Koninkrijk. Deze straf gaat verder dan alleen het verbod om te racen, want ze mag ook geen nieuwe atleten coachen of begeleiden in competitieverband.
De commissie benadrukte dat het niet alleen ging om het automobiele deel van haar parcours, maar ook om haar gedrag na afloop van de race. Ze had veel te lang gewacht met het teruggeven van haar medaille en trofee, en verzuimde daarnaast om op sociale media openlijk te vermelden dat ze onreglementair aan de wedstrijd had deelgenomen. Voor een sport die draait om eerlijkheid en doorzettingsvermogen was dit gedrag volkomen onacceptabel.
De atletiekwereld reageerde verdeeld op deze uitspraak, waarbij sommigen vonden dat de straf te mild was voor zo’n flagrante overtreding van de wedstrijdregels.
Reacties en reputatieschade
De sociale media ontploften letterlijk toen het nieuws over Zakrzewski’s automobiele uitstapje bekend werd. Hardloopfans van over de hele wereld eisten haar permanente uitsluiting van alle toekomstige wedstrijden, terwijl anderen zelfs riepen om een levenslange schorsing. Voor Zakrzewski betekende dit een enorme emotionele klap die haar diep raakte. Ze probeerde zich te verdedigen door te benadrukken dat het nooit haar bedoeling was geweest om vals te spelen, maar deze woorden vielen bij veel mensen in dovemansoren.
Het officiële rapport van UK Athletics onthulde echter een ander verhaal dan Zakrzewski aanvankelijk had verteld. De marshals bij het controlepunt gaven aan dat zij niet uit eigen beweging had gemeld dat ze met de auto was vervoerd en pas toegaf toen de organisatie haar rechtstreeks confronteerde met de bewijzen. Dit maakte haar verhaal over openlijke communicatie nogal ongeloofwaardig in de ogen van de atletiekautoriteiten.
In haar officiële brief aan de tuchtcommissie probeerde Zakrzewski haar gedrag te verklaren door te wijzen op haar extreme vermoeidheid, jetlag na de lange reis vanuit Australië en een verwarde geestestoestand tijdens de race. Ze beweerde dat deze omstandigheden haar oordeel hadden vertroebeld en dat ze zich onvoldoende bewust was van de gevolgen van haar handelingen voor de integriteit van de wedstrijd. De commissie toonde echter weinig begrip voor deze omstandigheden.
Ultraloop-prestaties
Joasia Zakrzewski was voor deze schandelijke episode allerminst een onbekende naam in de ultraloopwereld. In februari van dit jaar vestigde ze nog een indrukwekkend wereldrecord door in 48 uur meer dan 410 kilometer af te leggen, wat haar internationale status als topatleet onderstreepte. De Schotse had bovendien een indrukwekkende lijst van prestaties op haar naam staan, met respectievelijk een tweede plaats in 2011 en derde plaatsen in 2014 en 2015 op het wereldkampioenschap over 100 kilometer.
Het verhaal rond haar diskwalificatie kreeg opvallend veel internationale aandacht, waarbij automobilisten wereldwijd hun hoofd schudden over zulk flagrant bedrog in de sport. Ondanks alle ophef en negatieve publiciteit betekent haar twaalf maanden durende schorsing geen permanente uitsluiting uit de atletiekwereld, wat velen als te mild beschouwden voor zo’n grove overtreding van de wedstrijdregels.
Na afloop van haar straf kan Zakrzewski zich weer inschrijven voor ultramarathons, mits ze zich strikt aan alle reglementen houdt en de integriteit van de sport respecteert.
Deze Schotse ultraloopster heeft werkelijk de hele atletiekwereld op zijn kop gezet met haar automobiele uitstapje – en niet op een positieve manier. Het is onbegrijpelijk dat iemand die zich al jaren heeft bewezen als topatleet zo’n grove overtreding van de wedstrijdregels pleegt en dan ook nog eens de moed niet heeft om eerlijk te zijn tijdens de huldiging. Gelukkig heeft de echte nummer drie, Mel Sykes, uiteindelijk alsnog de erkenning gekregen die haar toekwam, maar wat een bizarre situatie voor alle betrokkenen!