Een simpel patatje halen bij de snackbar is allang niet meer wat het was. Waar je rond de eeuwwisseling nog minder dan een euro betaalde, ben je nu gemiddeld bijna vier euro kwijt. In Amsterdam loopt de prijs voor een frietje met saus zelfs op tot ruim vijf euro. En dat terwijl de aardappel – de basis van friet – op dit moment historisch goedkoop is.
Waarom stijgt de prijs van friet terwijl de aardappel goedkoop is?
Volgens gegevens uit de aardappelverwerkende industrie ligt de vrije marktprijs van aardappelen momenteel extreem laag. Boeren krijgen soms nog maar 5 cent per kilo, en oude aardappels worden zelfs afgevoerd als veevoer of vergistingsmateriaal. Dat komt omdat er dit jaar een recordaantal hectares aardappels is gepoot, het weer meezit en de export tegenvalt.
Maar die lage prijs van de aardappel heeft nauwelijks invloed op de prijs van patat in de snackbar. Het aandeel aardappel in een portie friet van 250 gram is volgens Rabo Research-onderzoeker Cindy van Rijswick nog geen 10 cent, zo meldt het AD. Dat betekent dat de frietprijs vooral stijgt door andere kosten.
Wat maakt een frietje dan zo duur?
Energie, olie en personeel kosten meer dan ooit
De oorlog in Oekraïne heeft de wereldmarkt flink door elkaar geschud. Voor de frietbranche betekende dit hogere prijzen voor:
- Energie: frituren kost veel stroom of gas.
- Frituurolie: schaarste en stijgende prijzen voor plantaardige oliën.
- Verpakkingen: steeds vaker duurzaam en dus duurder.
- Personeel: de loonkosten zijn fors gestegen. Twintig jaar geleden was personeel gemiddeld 18% van de kosten, nu is dat 30%.
Daarnaast hebben ook frietfabrieken hogere contractprijzen moeten betalen aan boeren, als reactie op de schaarste van voorgaande jaren. Volgens branchevereniging VAVI betalen verwerkers nu juist méér dan de huidige marktprijs van aardappelen.
Minder familiebedrijven, kleinere marges
Volgens de Vereniging van Professionele Frituurders (ProFri) zijn er in vijf jaar tijd honderden snackbars verdwenen. Vooral familiebedrijven hebben het moeilijk. Veel ondernemers hebben in de afgelopen jaren lang niet alle stijgende kosten volledig doorberekend. In minder welvarende wijken wordt de prijs van patat bewust laag gehouden om klanten te behouden. Dit gaat ten koste van de winst. ProFri benadrukt: “Een frietje is nog steeds de goedkoopste warme maaltijd van Nederland.” Maar of dat zo blijft, is de vraag.
De prijs van patat: hoe hard is het gestegen?
Van 2 gulden naar 3,97 euro gemiddeld
In 2000 betaalde je voor een patatje bij de snackbar iets meer dan 2 gulden. Nu ligt de gemiddelde prijs op 3,97 euro. In Amsterdam is dat soms zelfs 5,25 euro. Dat is een prijsstijging van ongeveer 400% in 25 jaar, terwijl de algemene inflatie volgens het CBS in dezelfde periode ‘slechts’ 74,6% bedroeg.
Volgens frietverkopers is een prijsverlaging niet realistisch, zelfs al zijn aardappelen op dit moment spotgoedkoop. De meeste kosten zitten namelijk in de verwerking, transport, frituren en personeel.
Gaan we ooit nog minder betalen voor friet?
De kans is klein
Hoewel de kosten van aardappelen momenteel laag zijn, verwachten deskundigen zoals Cindy van Rijswick geen prijsverlaging voor patat. Ze zegt: “Een prijsdaling van friet? Ik heb het in bijna vijftig jaar nog nooit meegemaakt.” De hoge vaste kosten zorgen ervoor dat de prijs van een frietje waarschijnlijk hoog blijft.
De prijs van friet is in 25 jaar tijd vier keer zo hoog geworden, ondanks een historisch lage aardappelprijs. De oorzaak ligt bij stijgende energie- en loonkosten, duurdere olie en verpakkingen, én hogere contractprijzen. Friet is nog steeds populair, maar een goedkope snack is het allang niet meer.
Wil je genieten van een bakje patat? Dan moet je tegenwoordig wat dieper in de buidel tasten – ongeacht hoe goedkoop de aardappel ook is.
Beeld: Unsplash
